Work is Love in Action

Work is Love in Action

Alternatieve Spiritualiteit Politieke ambities

en de Findhorn Foundation & Community

Anne Marieke Schwencke College Nieuw Religieuze Bewegingen Wereldgodsdiensten Voorjaar 2006

Inleiding

Waarom zou je ergens bang voor zijn? Ik ben altijd bij je. Ik ga je voor om de weg voor te bereiden en hij zal zich op de juiste tijd in ware perfectie ontvouwen. Je moet geloven en je geloof moet rotsvast zijn om dit leven te kunnen leven. Je geloof wordt sterker wanneer het in de praktijk wordt gebracht. Geloof is niet iets waar je over praat. Het moet geleefd worden, zodat alle zielen kunnen zien dat het niet een soort heerlijke staat van zijn ergens in de wolken is, maar heel werkelijk en iets dat werkt in het dagelijkse leven. Het is volkomen nutteloos om over geloof te praten of te lezen als je niet volgens je geloof leeft. Het betekent dat je in het diepe moet duiken en moet zwemmen en niet maar rond spartelen op met de voeten op de bodem en doen alsof je kunt zwemmen. Waarom kom je niet in actie en leef dit volle en heerlijke leven nu?Uit: Open innerlijke deuren – Eileen Caddy, tekst bij 20 februari.

Hoog in het uiterste noorden van Schotland, dichtbij het vissersdorpje Findhorn, naast de vliegbasis van de Royal Airforce, ligt een kleine leefgemeenschap die zich de Findhorn Community noemt. Meer dan 40 jaar geleden, in 1962, streken op deze op eerste gezicht onherbergzame plek het echtpaar, Eileen en Peter Caddy, hun drie kinderen en hun vriendin Dorothy McLean neer. Ze waren net werkloos en dakloos geworden en zagen geen andere mogelijkheid dan zich hier te vestigen in een paar gammele caravans. Er was iets bijzonders aan de hand met deze mensen, want zij leefden en handelden op aanwijzingen van God. Na jarenlange esoterische scholing was Eileen uiterst concrete aanwijzingen gaan ontvangen in haar meditaties over wat zij in het dagelijkse leven moest doen. Zij en haar man Peter hadden geleerd om deze “Guidance” zonder meer op te volgen. God had ook voor deze plek grote bedoelingen vermoedden zij en dat is in de loop der jaren zichtbaar geworden. Rond de drie grondleggers is een bloeiende leefgemeenschap ontstaan: de Findhorn Community. Het is één van de bekendste “New Age” cursuscentra, waar mensen van heinde en verre naar toe trekken om er een cursus, lezing of conferentie te volgen of om er een aantal jaren te werken en wonen. Het is een Mekka voor diegenen die zoeken naar zelfontwikkeling en/ of willen bijdragen aan een betere wereld. De Findhorn Community vormt een interessante casus voor het college over Nieuw Religieuze Bewegingen. Allereerst, omdat het een ideale showcase vormt van wat men wel “New Age” of alternatieve, hedendaagse of posttraditionele spiritualiteit noemt. In dit werkstuk wil ik op deze moderne vorm van religiositeit in gaan. Wat me in het bijzonder interesseert is hoe men aan deze spiritualiteit vorm geeft, in deze wereld, op dit moment. Het lijkt er op dat de ambities van de Findhorn Community verder reiken dan de ontwikkeling van het eigen Ik, een in het oog springend kenmerk van moderne spiritualiteit. Het doel – zo zegt men - is niet alleen persoonlijke transformatie, maar planetaire transformatie. Interessant aan Findhorn is dat ze deze wereldse ambitie uiterst praktisch en concreet lijkt aan te pakken. Ze bouwen ecologisch verantwoorde huizen, ontwikkelen nieuwe vormen van milieuvriendelijke landbouw en een gemeenschap met alternatieve monetaire systemen en organisatiestructuren. Daarnaast vertonen ze duidelijke internationale en politieke ambities door hun samenwerking met de Verenigde Naties. Op deze aspecten wil ik hier nader ingaan. Hoewel het verhaal van het ontstaan en ontwikkeling van de gemeenschap buitengewoon interessant is, kan ik er weinig aandacht aan besteden. Helaas wil ik bijna zeggen. Deze “verhalen” over de magie van de Findhorn Garden met de onwaarschijnlijk grote kolen, de levensgeschiedenissen van de stichters, de gebundelde Guidances van Eileen, horen bij de Findhorn Community, het zijn Grote bijna mythische Verhalen van Findhorn. Ze vormen de bron van waaruit de hedendaagse Findhorn spiritualiteit opwelt en die deze nog steeds voedt. In dit werkstuk staat echter de huidige situatie centraal: de Findhorn spiritualiteit, maar vooral de wereldse en politieke ambities die daaraan vast zitten: Work is Love in Action.

Findhorn Foundation en Findhorn Community

Laat ik allereerst een globaal beeld schetsen van de Findhorn Foundation en Community. De “Findhorn” is meerdere dingen: - een spirituele leefgemeenschap: Findhorn Community, - een spiritueel educatiecentrum: Findhorn Foundation, - een Ecovillage trainingscentrum

Allereerst de Findhorn Community. Dit is een leefgemeenschap van ongeveer 170 mensen die gevestigd is vlakbij het vissersdorp Findhorn in het uiterste Noorden van Schotland. Er zijn twee hoofdlocaties: Cluny Hill Hotel – een enorm Engels landhuis en “The Park” (Findhorn Bay Caravan Park), beide sinds de jaren 80 in eigendom van de Findhorn. Op “the Park” staan een groot aantal stacaravans, waaronder die waar Eileen, Peter en Dorothy in 1962 zijn begonnen. Verder bevindt zich daar de Universal Hall, het conferentiecentrum, de Community Hall, waar gemeenschappelijk gegeten wordt, de Sanctuary en de Nature Sanctuary voor meditaties, een winkel, bibliotheek en een apotheek. Het oogt als een goed onderhouden vakantiedorp . In de directe omgeving staan ongeveer zestig ecologische huizen, waar community members wonen.

De hoofddoelstelling van de leefgemeenschap – de core business - is spirituele educatie. De Findhorn Foundation, het educatiecentrum verzorgt een groot aantal cursussen, workshops en conferenties. In het jaarverslag 2003/4 drukt men de doelstellingen van de educatie als volgt uit: Education within the Findhorn Foundation and Community is a transformative process resulting in lives that are changed and which change the world. It is education for life, a self-discovery which brings each person closer to knowing their own essential divinity and context in the world. Towards a better world. Uit: The Findhorn Foundation Annual report 2003/4

Een greep uit het hedendaagse assortiment - de Special events 2006 - geeft een indruk van de aard van deze activiteiten: Healing and Celebrating with Nonviolent Communication (Marshall Rosenberg) , Empathising with Ourselves, Opening Our Hearts to Compassionate Giving, God and You (Neale Donald Walsch), What Schools are Getting Right, Awakening to Love's Awareness, Authentic Living, Speak Your Truth: Holistic Leadership Het aanbod vormt een typisch eclectische mix van technieken ontleend aan westerse en oosterse religies, (modern) sjamanisme en de humanistische psychologie. Denk hierbij aan meditatie- en visualisatietechnieken, aroma-, kleuren- of kruidentherapie, diverse vormen van lichaamswerk zoals zang, dans, healing, reiki, massage, kunstzinnige activiteiten. Vaak hebben ze een therapeutische inslag gericht op zelfontwikkeling en zelfontplooiing en zijn ze gericht op verbetering van communicatieve intermenselijke vaardigheden, persoonlijke effectiviteit of spiritueel leiderschap. Ze trekken daartoe grote namen uit het “New Age” circuit aan, zoals Carolyn Myss, Neale Donald Walsch, Marshall Rosenberg. Een standaard onderdeel van het cursussenrepertoire is de Experience Week. Het is een eerste kennismaking met de Findhorn spiritualiteit en aanpak, tevens voorwaarde om aan volgende cursussen te mogen deelnemen. In deze Seven days that change your life volgen deelnemers meditatielessen, groepsgesprekken en wisselen dat af met werken in de keukens, tuinen of gastenverblijven. Deze cursus kost tussen de 500 en 700 euro . Een steeds belangrijker pijler van de Findhorn is het Ecovillage project, dat ook een trainingscentrum omvat. Deze is minder gericht op ontwikkeling van het “zelf” en meer op duurzame “samenlevingsvormen”. Trainingen benadrukken zowel ecologische, sociale, economische als spirituele dimensies van een duurzame leefgemeenschap. Het concept “Ecovillage” wordt in de Findhorn Community zelf vormgegeven. Ik ga dit straks verder uitwerken, omdat hier de Findhorn spiritualiteit zijn meest concrete, zo je wilt meest “aardse” uitdrukking vindt.

Educatie door Foundation vormt de grootste bron van inkomsten. In 2004 waren er 2500 betalende deelnemers, 17 duizend bezoekers uit 70 verschillende landen en een omzet van ongeveer twee miljoen euro per jaar . De meeste deelnemers van de “spirituele” cursussen komen uit westerse landen, vooral uit Groot-Brittannië, Europa, de Verenigde Staten en uit Japan . Interessant is dat bijna tweederde van de bezoekers van cursussen bestaat uit vrouwen. Ze zijn tussen de 30-50 jaar, vaak vrijgezel of gescheiden en hoogopgeleid. Velen werken in mainstream banen, waarvan een groot aantal in het therapeutische zorgcircuit. De meeste mensen komen naar Findhorn om een cursus te volgen, meestal de Experience week. Een aantal blijft hangen om student te worden of op termijn community member. Het profiel van deelnemers aan het Ecovillage trainingsprogramma wijkt af van dit algemene beeld. Deelnemers komen uit landen als Costa Rica, Rusland, Bosnië, Brazilië, Canarische eilanden, Alaska, enz. Ik heb er geen cijfers over kunnen vinden, maar ik vermoed dat hier relatief meer mannen op af komen en dat ze met een andere doelstelling en verwachtingen naar Findhorn komen. Ecologie en duurzame samenlevingsvormen zijn hier de belangrijkste motivatie. Het lijkt er zelfs op of er twee “richtingen” bestaan binnen de Findhorn: spiritueel en Ecovillage. Zo vertelde Judy McAllister, een community member die lange tijd op Findhorn heeft gewoond en gewerkt, met enigszins gemengde gevoelens dat veel Ecovillage deelnemers vaak verbaasd zijn over het ruime spirituele aanbod Findhorn . Haar accent lag duidelijk bij de spiritualiteit. Echter, zelfs met deze verschillende invalshoeken, is het de spiritualiteit die de centrale drager is van Findhorn. Laten we er in wat meer detail naar kijken.

Findhorn spiritualiteit

De Findhorn spiritualiteit is de bron en de drager van de gemeenschap en haar activiteiten. Deze is misschien het beste samen te vatten als: inspiratie van boven en actie in de wereld of Work is Love in Action. Eileen ontving haar inspiratie direct van God en Peter zette dit vervolgens om in concrete actie. Het is een patroon dat de grondleggers Eileen en Peter als het ware belichamen en dat een belangrijk aspect van de Findhorn spiritualiteit blijft. Het is een spiritualiteit die is gericht op persoonlijke groei, maar dan met de bedoeling om dat dan in het hier en nu - in deze wereld neer te gaan zetten en vorm te geven. Het streven is gericht op een nieuw en alomvattend “planetair” bewustzijn voor de mensheid, een nieuwe andere manier van leven die positief, coöperatief en geïntegreerd is met de natuur. Dit in tegenstelling tot de huidige manier van leven. Er is een sterk besef – sense of urgency – dat het ongebreidelde materialisme en onze huidige manier van denken de natuur en uiteindelijk de gehele mensheid zal vernietigen. Change – verandering – is de steeds terugkerende oproep. Het doel is persoonlijke én planetaire transformatie. Persoonlijke groei wordt daarbij dienstbaar gesteld aan de groei van de mensheid als geheel. De inkeer naar binnen is een noodzakelijke voorwaarde om verandering te bewerkstellingen. In de stilte van het innerlijk legt men verbinding met de God-within, of our own essential divinity. Vanuit die verbinding ontstaat vervolgens een beweging naar buiten, een gerichtheid op de wereld die aanzet tot de vereiste transformatie van ons eigen leven en van de wereld. The God within wants out Love where you are, love whom your with, love what you’re doing In de moderne Findhorn visie speelt “God” een minder prominente rol dan deze bij Eileen Caddy heeft gedaan. “God” is tussen aanhalingstekens geplaatst en wordt aangeduid en aangeroepen als Het (It), Geest (Spirit), Universele Intelligentie, Kracht of een alomvattend, allesdoordringend Energieveld. Soms spreekt men over Christus bewustzijn. Er is wel een christelijke grondslag – zeker nog bij Eileen, maar deze heeft zich vermengd met elementen uit het (Zen)boeddhisme, hindoeïsme, soefisme, indiaanse of neo-sjamanistische tradities enzovoort. De Findhorn Spirit is boven al een Geest van Liefde, Eenheid en Verbondenheid. Deze liefde en het handelen vanuit die liefde voor elkaar en de aarde staat in alles centraal. Het doel is om je eigen geest af te stemmen op Spirit. Een centraal begrip is attunement – afstemming. Het idee is dat je door je af te stemmen op je innerlijk, op dat alomvattende energieveld dat je tot “juiste” keuzes zult komen. Sommigen spreken zelfs over de werking van de ‘Wet van de Manifestatie’ waardoor dat wat er al in dat goddelijke veld besloten ligt via de mens naar buiten zal kunnen treden. Er bestaan vele technieken om deze afstemming te bereiken. Meditatie en visualisatie zijn daarin heel belangrijk. Op Findhorn wordt dan ook een paar keer per dag gezamenlijk gemediteerd in één van de Sanctuaries. Het maakt niet uit welke techniek je precies gebruikt – Boeddhistisch, hindoeïstisch, christelijk of soefi -, als het maar werkt, tot inkeer leidt en als je het maar regelmatig doet. Ook andere technieken, zoals dans, therapeutisch, ritueel zijn gericht op afstemming van het lichaam, het hart en de geest op Spirit. Het doel of gevolg hiervan is dat je geest zich verruimt, de dingen ‘anders’ gaat zien. Het concept van de Paradigm shift wordt vaak gebruikt, wat doelt op het op een andere manier kijken naar jezelf en naar de werkelijkheid, voorbij de gangbare, gebruikelijke en cultureel bepaalde denkkaders. Dit is nodig om de persoonlijke en planetaire verandering te bereiken. Je ziet dit terug in de omgangsvormen op Findhorn. Het wordt aan alle kanten aangemoedigd en aangeleerd om vanuit ‘het hart te spreken’, vanuit ‘authentieke’en diepste zelf, oogcontact te zoeken, elkaar niet in de rede vallen en er is een fysieke cultuur van elkaar aanraken (huggen) en van emotionele expressiviteit –sharing. De Findhorn spiritualiteit kenmerkt zich van af het begin door een sterke gerichtheid op de natuur en de aarde. De magische Findhorn Garden is daar de meest beeldende uitdrukking van. De toen esoterische gerichtheid op natuurgeesten vermengt zich in de jaren 80 met de impuls vanuit de milieubeweging en daaraan verbonden visie van Deep Ecology. De aarde – Gaia - ervaart men als een levend en bezield organisme. Al wat leeft op deze aarde is bezield - mensen, planten, stenen en zelfs machines - en heeft een intrinsieke waarde die los staat van de functie of nut die het heeft voor de mens. Daar moet op een eerbiedige manier mee omgegaan worden. Dit wordt door het westerse materialisme en manier van leven bedreigd en behoeft bescherming.

De Findhorn waarden die voortvloeien uit deze spiritualiteit is in de vorm van veertien gemeenschappelijke punten –de Common Ground geformuleerd. Dit zijn geen dogma’s of geloofsartikelen, zo verzekert men op de website, maar richtlijnen. Achterin de bijlage zijn deze na te lezen. Het is duidelijk een wereldbevestigend gedachtegoed. Er mankeert van alles aan de wereld, maar: er is een heel andere manier van leven mogelijk. Het is aan ons – de mens – om dat hier en nu in deze wereld te realiseren. De Findhorn ziet men als een soort proeftuin, of laboratorium waarin nieuwe samenlevingsvormen uitgeprobeerd kunnen worden.

Another world is possible – we are creating it!

Findhorn spiritualiteit en “New Age” De Findhorn spiritualiteit staat niet op zichzelf. Het maakt deel uit van een bredere ‘spirituele’ stroming die sinds de jaren 70 in onze tijd en de westerse wereld vorm aan het krijgen is en die ook wel eens aangeduid wordt als “New Age”. Verschillende wetenschappers hebben zich hiermee beziggehouden. Eén daarvan die zich ook specifiek met de Findhorn bezighoudt is Steven Sutcliffe, verbonden aan de School of Divinity van de Universiteit van Edinburgh, Schotland. In de boeken Children of the New Age en Beyond New Age: Exploring Alternative Spirituality belicht hij – met een aantal andere onderzoekers - het verschijnsel van de “New Age” vanuit verschillende invalshoeken. Hij gebruikt de Findhorn Community, waar hij een Experience week heeft meegemaakt, als casus. Hij hanteert hierbij als onderzoekmethode een combinatie van participerende observatie, ontleend aan de culturele antropologie en historisch onderzoek naar de genealogie van spirituele stromingen.

New Age spiritualiteit Sutcliffe maakt in zijn werk korte metten met de termen: New Age en New Age Beweging. “De” New Age bestaat namelijk helemaal niet en er is al helemaal geen sprake van een “Beweging“, in de zin van een religieuze of sociale beweging. “New Age” is niet meer dan een soort codewoord voor een veel breder veld van modern religieus experimenteren dat hij liever “alternatieve of posttraditionele spiritualiteit” noemt. Er is sprake van een diffuse, zeer gevarieerde culturele stroming, die vele uitingsvormen kent, variërend van Wicca, Pagans, UFO’s I Tjing, Tarot, Astrologie, Zen Boeddhisme, hindoeïsme, veganisme, Gaia en Deep Ecology etc. Het veld omvat een duizelingwekkend brede waaier aan filosofieën, ideeën, overtuigingen, levensstijlen en praktijken. Desondanks – stelt Sutcliffe – zijn er wel een aantal gemeenschappelijke kenmerken te onderscheiden. Hij komt tot drie hoofdkenmerken : 1. Deze vormen van spiritualiteit profileren zich als een alternatief voor institutionele religie en wetenschap (dissident element); 2. Het wordt gedragen door leken en het maakt deel uit van de populaire cultuur (niet door een religieuze elite); 3. Het is functioneel, het biedt een effectief antwoord op de eisen van de moderniteit.

De moderne vormen van spiritualiteit stellen zich ‘dissident’ op. Ze zetten zich allereerst zelfbewust af tegen de gevestigde religieuze instituties . Het is gericht op spirituele autonomie, op direct onbemiddeld contact met de Godheid of hogere intelligenties zonder tussenkomst van een geïnstitutionaliseerde autoriteit. Zoals William Bloom, een invloedrijke figuur op dit terrein uit Engeland het omschrijft: Humanity is reasserting its right to explore spirituality in total freedom. [William Bloom, 1991].

Het is ook gericht tegen de dominantie van de rationaliteit en het positivistische wetenschappelijke denken. Het denken polariseert, onderscheidt en zet aan tot conflict en onenigheid is het beeld. Het gaat juist om de waarden van het ‘hart’: liefde, authenticiteit, eenheid, verbondenheid, heelheid en om emotionele ontlading (release) die leiden tot gevoelens van devotie, liefde, vrede en geluk. Dit staat allemaal tegenover het ‘hoofd’, dat staat voor het kille verstand en analytische polariserende rationaliteit. Het is ook een typische lekenspiritualiteit. De spirituele zoektocht is niet meer voorbehouden aan de religieuze specialisten, zoals monniken, priesters of filosofen, maar is gepopulariseerd, toegankelijk verklaard voor iedereen. Sutcliffe ziet duidelijk overeenkomsten met het godsdienstwetenschappelijke concept ‘volksreligie’ (popular religion) en de moderne spiritualiteit . Volksreligie wordt hier opgevat als cultureel fenomeen dat op een allesomvattende, bepalende manier werkzaam is in het dagelijkse leven van gewone mensen. Het bestaat vaak naast de geïnstitutionaliseerde vormen van religie en is vaak grass roots, gericht op spirituele autonomie, egalitair, biedt strategieën voor het alledaagse leven en kent een ideologie van onbemiddelde toegang tot spirituele ervaringen . Hij heeft voorkeur voor de werkdefinitie van Luis Maldonado: Popular religion is the quest for (a) more simple, (b) more direct and (c) more profitable relationships with the divine. [Maldonado, 1986]

Sutcliffe trekt het idee van de quest verder door en stelt dat er in onze tijd sprake is van een nieuwe ‘sociale institutie’, namelijk die van seekership . Centraal staat het ideaaltype van de seeker (de zoeker) die zijn of haar eigen spirituele weg zoekt tussen de veelheid aan tradities, ideologieën, technieken en ideeën. Specialistische locaties zoals de Findhorn Foundation functioneren, zoals een bewoner van Findhorn het uitdrukt als een soort: spiritual supermarket, where you can pick and mix and try to find something which suits you’ .

Interessant is dat dit zoeken wordt mede mogelijk gemaakt door de moderne tijd. ‘William Bloom drukt het als volgt uit: Not so many decades ago ….most seekers would have been limited to what their local church or tempel had to offer. Today we need not be restricted to the teachings of the religion and culture into which we were born. All the spiritual traditions and cosmologies are now available to us. Uit: William Bloom, First steps: an introduction to spiritual practice, 1993

In het verleden bestonden deze seekers ook al – de grondleggers van de Findhorn vormen een goed voorbeeld, maar in onze tijd is een enorme popularisering van deze levenshouding ontstaan. Deze visie sluit overigens nauw aan bij wat de sociaalpsycholoog Batson (1943-) quest-orientatie op religiositeit noemt, een open zoekende houding tegenover religies en de existentiële vragen van het leven.

Deze alternatieve spiritualiteit van seekership primair naar binnen gericht . Het zijn self-religions, een term die Sutcliffe ontleent aan de godsdienstwetenschapper Paul Heelas. Het individu, het Zelf en het innerlijk staan in deze vorm van spiritualiteit centraal. Het innerlijk, de ‘persoonlijke ruimte’ is maatgevend en niet een externe geïnstitutionaliseerde autoriteit. Sutcliffe verwijst naar Needleman die deze innerlijke oriëntatie de “inward turn” noemt . Dit aspect is in de Findhorn spiritualiteit duidelijk zichtbaar. Een aantal andere kenmerken zijn een sterke oriëntatie op affectiviteit, het emotionele leven en het lichaam. Het lichaam als zetel van het zelf en de goddelijkheid dient met respect en liefde behandeld te worden. Een uitvloeisel van de lekenspiritualiteit is het accent dat gelegd wordt op toepassing van de spirituele vaardigheden in het dagelijkse leven, in de huiselijke omgeving en werk en de benadrukking van het ‘heilige in het gewone leven . Het is een praktisch georiënteerde spiritualiteit . Sutcliffe zoekt in dit aspect ook de belangrijkste sociale functie. Het is te zien als een strategisch functionele aanpassing aan de eisen van de moderniteit. In een wereld die door hoge eisen stelt aan flexibiliteit, persoonlijke effectiviteit en creativiteit, die in negatieve zin gekenmerkt wordt door verwarring, chaos, materialisme, politieke onrust en oorlogen, eenzaamheid en depressie, zoekt de moderne mens naar nieuwe bronnen van zingeving, nieuwe spirituele waarden en samenlevingsvormen (vorm van culturele deprivatie) . De vorm waarop de moderne mens uit komt is meestal een “holistische levensstijl” gericht op harmoniseren en verfijnen van de geest, gezondheid en emoties en het effectief uitdrukken daarvan in werk en relaties. A focused brain and a relaxed body, animated by ‘spirit’ or ‘the god within’ can generate a confident sense of self well prepared to handle both the risks and the opportunities of contemporary social, cultural and technological change (Sutcliffe, 2000, p. 172. ).

Het is een gebruikersvriendelijke, probleemoplossende en ‘domesticated’ spiritualiteit, aangepast aan de vereisten van het alledaagse, moderne leven. Je zult hier geen eisen tot totale overgave, zelfverloochening of ascetisme vinden, die in sekten of de monastieke ordes van vroeger gewoon waren.

Voorbij het Self: Politieke impact en ambities? Wat betekent deze vorm van spiritualiteit nu voor de samenleving en de maatschappij? Is hier sprake van een maatschappelijke, religieuze of sociale ‘beweging’? Heeft deze vorm van op het Zelf gerichte spiritualiteit maatschappelijke of politieke impact? Het is een vraag die mij en ook Sutcliffe bezighoudt. Hij is daar sceptisch over en komt tot de conclusie dat er niet zoiets als een New Age ‘Beweging’ bestaat. Er zijn geen expliciet politieke “New Age” platforms of organisatorische structuren met een duidelijk identificeerbare identiteit, theorie, methode en doel, zoals dat binnen de milieubeweging of vrouwenbeweging wel het geval is (clubs zoals Greenpeace). Er vindt wel degelijk groepsvorming plaats, dit heeft zelfs een duidelijke functie, maar stelt Sutcliffe: deze groepen zijn geen doel op zich. Het zijn strategische allianties die individuen met elkaar aangaan omwille van de zelfontwikkeling van de individuele seeker. Groepen zijn ‘tijdelijke groepen‘: ze komen, gaan, ontstaan en ontbinden continu. Wat wel duidelijk aantoonbaar is, stelt hij, is het bestaan van een wijdvertakt netwerk, een verzameling groepen die met elkaar in verbinding staan, elkaar opzoeken en ontmoeten op cursussen, lezingen of conferenties. Dit netwerk is te zien als manifestatie zijn van deze ‘alternatieve’ spiritualiteit. Maar het is geen ‘beweging’. Een op verandering gerichte politieke agenda of een organisatiestructuur die dit kan bewerkstelligen ontbreekt echter vrijwel volledig. We hebben hier te maken met een ‘collectiviteit’, niet met een ‘beweging’: de som van de activiteiten van een x aantal seekers of zoals hij dat noemt een buzzing hive of virtuosic individualists , een ecology of religious individualists. Volgens hem hebben de tijdelijke groepen of ‘collectivities’ van seekers geen intrinsieke identiteit, geen essentieel doel of richting. Het rusteloze zoeken staat een overkoepelende agenda in de weg die voorbij de verheffing van het spirituele pad gaat. Dit zal collectief gezien tot een andere meer aan de moderniteit aangepaste vorm van religiositeit leiden, maar niet tot politieke mobilisatie of structurele verandering. Het zit als het ware ingebakken in de aard van het seekership zelf, dat een inherente weerstand tegen elke vorm van institutionalisering kent. De preoccupatie met subjectiviteit, interpersoonlijke relaties en de algemene kwaliteit van de persoonlijke ervaringen staan een politieke mobilisatie in de weg. De logica van het individuele zoeken stimuleert weliswaar het ontstaan van ‘laterale’of horizontale netwerken en contacten met gelijkwaardige anderen, maar staat vorming van hiërarchieën en institutionalisering en dus ook een duurzame impact op de sociale structuur in de weg. Dit geldt zelfs voor de Findhorn Community, stelt Sutcliffe. Mensen komen er naar toe om hun eigen spiritualiteit vorm te geven en ontwikkelen. Hij geeft er dan ook de voorkeur aan om te spreken over een colony of training ground in plaats van community: Findhorn: a Colony of seekers. Dit staat in schril contrast met de soms radicale retoriek die in New Age kringen te beluisteren is, waar gesproken wordt over planetaire transformatie, verandering van de wereldorde. Hoe zit dat? Hoe ziet men dat zelf? Een populaire gedachte is dat de gebundelde kracht van alle individuen samen als een soort ‘spirituele gist’ uitwerkt in de sociale orde en deze van binnenuit zal veranderen. Het individu is de primaire change agent, door verbintenissen aan te gaan met anderen via netwerken zal een zekere kritische massa ontstaan die resulteert in voldoende collectieve kracht om de wereldorde te veranderen. Sutcliffe gelooft daar niet in. Hij signaleert een neiging binnen het New Age gedachtegoed om de historische potentie van instituties om de sociale orde te handhaven of veranderen systematisch te onderschatten . Hij spreekt zelfs van een “overdrijving“ die de New Age retoriek van netwerken creëert : The very existence of the networks creates and image within the New Age community of a growing movement, permeating mainstream society, and of the public, far beyond the boundaries of the movement itself. [Melton (1991) in Sutcliffe (2003).]

Hij vindt overigens steun voor deze gedachte bij de Nederlandse godsdienstpsycholoog Janssen . De moderne gelovige is een typische quest-gelovige (Batson) - eeuwig zoekend en in het zoeken zijn weg vindend. De Quest- gelovige is weliswaar toleranter, meer open van geest, meer sociaal, minder autoritair en minder met voordoordelen behept. ‘Quest is best’ is Batson’s befaamde conclusie. Maar stelt Janssen, er is wel sprake van een paradox. Het zijn wel de gelovigen uit de traditionele religieuze instituties die zich daadwerkelijk inzetten voor een betere samenleving. De Quest-gelovige laat het afweten als het om actie gaat. Het probleem van onze tijd is gebrek aan engagement, concludeert Janssen.

Is dit beeld van tot niets verplichtende, a-politieke seekership met een beperkte politieke impact terecht? Geldt dit ook voor de Findhorn Community? Ik vraag me af of Sutcliffe de aard van de Findhorn Foundation recht doet met deze kwalificatie. Het is in ieder geval in tegenspraak met wat de Findhorn uitdraagt: namelijk een sterke gerichtheid op verbetering van de wereld. Laten we in wat meer detail kijken naar de concrete activiteiten van de Findhorn. Hoe is deze georganiseerd en hoe geeft deze vorm aan deze spirituele waarden? Is deze echt zo individualistisch ingesteld of is er ook sprake van een collectief, een gemeenschap?

Spiritualiteit in actie Work is Love in action. Deze slogan is al vaker voorbij gekomen. Het geeft de kern weer van de Findhorn gedachte: een gerichtheid op realisatie in het “hier en nu”, in deze wereld vanuit een grondhouding van attunement in het innerlijk met het Hogere. Dat neemt verschillende vormen aan: - De wijze waarop de leefgemeenschap is georganiseerd en de manier waarop men tot besluiten komt. - De ecologische activiteiten: Ecovillage, Trees for Life, organische landbouw. - De politieke ambities die in de relatie met de Verenigde Naties tot uitdrukking komen.

Ik wil me vooral richten op het laatste, omdat op dit gebied de planetaire ambities van de Findhorn het duidelijkst naar voren komen. Dat wil niet zeggen dat de manier waarop de Findhorn vormgeeft aan de interne organisatiestructuren niet interessant is. Integendeel. Veel van de organisatie en besluitvormingsconcepten die naar buiten gebracht worden zijn gevormd en beproefd binnen de gemeenschap. Het is met name interessant om te zien hoe men het principe van ‘attunement’ toepast binnen de managementstructuur. Caroll Riddel, een voormalig Findhorn member zegt het volgende over de ideeën rond organisatiestructuren en spiritueel management. In our outer structures and practices we are trying to manifest an inner purpose, meaningful for each member as an individual and also for the future development of humanity on the planet. […] We seek to find out what wants to happen by inner attunement. Ridell (1990): The Findhorn Community.

Ecovillage initiator en trekker John Talbott (1997) omschrijft dit proces in een Conference paper als een combinatie van het innerlijke aanvoelen van wat op dat moment het juiste is en intuïtie en common sense. Hij licht hier ook de huidige organisatiestructuur toe, die te zien is als mix van ‘gewone’ bureaucratische en besluitvormingsstructuren’ en attunement . De artikelen The role of individuals in Community Change Within the Findhorn Intentional Community van Fortser en Wilhelmus (2005) en Findhorn: The Routinization of Charisma van Metcalf (1993) geven een goed beeld van huidige structuur van de organisatie.

Findhorn: Ecovillage Het “ecovillage” project vloeit direct voort uit de Findhorn spiritualiteit met haar sterke nadruk op de intrinsieke waarde en bezieling van de aarde. Een concretere en praktischer invulling van spirituele waarden is bijna niet denkbaar. Zo zijn er zestig ecologische verantwoorde huizen met hernieuwbare energiebronnen (zonne-, windenergie), duurzame bouwmaterialen en ecologische waterzuivering (‘The living Machine’) gebouwd. Het “Ecovillage” concept gaat overigens verder dan ecologie. Doel is ook om een gemeenschap – een village – te creëren die ook in economische, sociale en spirituele zin duurzaam is. Dit omvat ook de organisatiestructuur, besluitvorming, het monetaire systeem en de manier van omgang met elkaar. Ëcovillages are the newest and most potent kind of intentional community. They unite two most profound truths: Human life is at its best in small, supportive, healthy communities. The only sustainable path for humanity is in the recovery and refinement of traditional community life. Ecovillages are the most promising and important movement in all of history. Citaat van Dr. R.J. Rosenthal, professor of philosophy Hanover College in GEN brochure over Ecovillages. . Er is Ecovillage-training Program ontwikkeld dat mensen trekt vanuit de hele wereld. Het is inmiddels door UNITAR van de Verenigde Naties geaccrediteerd. Ook is een internationaal samenwerkingverband gestart, de Global Ecovillage Network (GEN), waarbij verschillende Ecovillages in de wereld hun krachten bundelen

Internationale netwerken en de Verenigde Naties Het Ecovillage project vormt een belangrijke drager voor de andere route die Findhorn bewandelt om de Findhorn waarden in de wereld te zetten. Sinds 1998 profileert de Findhorn Foundation zich op meerdere fronten op internationaal niveau. Het Global Ecovillage Network is al genoemd. Als belangrijkste wapenfeit geldt echter dat Findhorn sinds 1998 door de Verenigde Naties Department of Public Information (DPI) formeel als NGO (niet-gouvernmentele organisatie) erkend is. Ze zijn daar duidelijk trots op, het hoort bij het beeld dat de Findhorn naar buiten toe van zichzelf presenteert. De belangrijkste trekker van deze internationale ambities binnen de Findhorn Community is Mae East. Ze is sinds 1992 trustee van de Findhorn en project coördinator van het Ecovillage project. Zij is contactpersoon met het GEN en de VN. Op de website verwoordt ze de Findhorn ambities als volgt:

…Our generation has witnessed the emergence of a society of a unique pattern of organisation common to all living systems: the network. … The Findhorn Foundation and others are finding ways to address global problems, are engaging in network of global partnership. What holds them together is not force, obligation, material incentive, or social contract, but rather shared values, trust and the understanding that some tasks can be accomplished together that could never be accomplished separately. [..] The most comprehensive change we have seen thus far is a new consciousness emerging within the human community. We realise that only systemic approaches with a true spirit of global solidarity and connectivity are likely to address global sustainability questions, and that a culture of peace, localisation and partnership is really the only viable path forward. [..] Together we who are world workers are reversing current trends in an suffering world. [..] The work … continues to be a practical response to the challenges we face and is a beacon leading towards a global culture of peace and sustainability for our generation and many generations to come. May East, website Findhorn Foundation.

Wat uit haar woorden spreekt is de ambitie om de problemen waar we als mensheid mee te maken hebben in samenwerking met anderen aan te pakken. Maar wat betekent dat nu in de praktijk? De onderliggende vraag is hier: hoe vertalen ze de moderne alternatieve spiritualiteit naar de politieke realiteit? Moeilijk te beantwoorden, maar niet minder relevant: Wat voor invloed of impact hebben ze?

Laten we allereerst in iets meer detail kijken naar de erkenning als NGO door de DPI van de Verenigde Naties. De Findhorn Foundation is één van de 1533 erkende NGO’s. Dit zijn NGO’s van zeer divers pluimage die zich bezighouden met een uiterst breed pallet aan thema’s: van kindermishandeling, gezondheid, ethiek, duurzame ontwikkeling tot ontwapening, terrorisme bestrijding. Doelstelling van de VN is om deze NGO’s in te zetten voor de verspreiding van informatie over onderwerpen die op de VN agenda staan en zo mensen over de hele wereld te bereiken. Voorwaarde voor erkenning is dat de NGO over een effectief informatieprogramma beschikt. De VN stelt zelf informatiediensten ter beschikking. Er zijn wekelijkse NGO briefings, communicatie workshops en een jaarlijkse NGO Conferentie. Aan wat voor soort activiteiten hebben de Findhorn vertegenwoordigers deelgenomen? Via de site van de VN zijn de verslagen in te zien van de Briefings en Conferenties. Hieruit blijkt dat Findhorn steeds actief heeft deelgenomen aan de jaarlijkse VN/DPI-NGO Conferenties in september. Ze hebben workshops georganiseerd over: - de het Ecovillage concept en de Findhorn Community (2000), vrijwilligerswerk als manier om de VN positieve energie te geven (2001), invoering van collectieve stilte of meditatie bij besluitvorming (2002), over Earth Values (ecologische waarden) (2004), jongeren die zich inzetten voor armoede en AIDS bestrijding en het versterken van lokale gemeenschappen (2005). Deze workshops zijn steeds met andere NGO’s samen georganiseerd. Duidelijk is dat de inbreng verder gaat dan de ecologische aspecten van het Ecovillage project. Men probeert ook de eigen waarden in te brengen. Samenwerking op dit gebied van ecologische en spirituele waarden vindt ook plaats op de volgende ‘waarden’ fora: - De Values Caucus is een forum dat gebaseerd is op een commitment aan waarden die door de gehele mensheid worden gedeeld. Men gelooft dat deze waarden bestaan en dat het naleven ervan leidt tot een toekomst van vreedzame samenwerking in een onderling afhankelijke en cultureel diverse wereld.. - De Spiritual Caucus is een forum dat de spirituele principes en doelstellingen van de Verenigde Naties steunt door middel van innerlijke reflectie en stilte. Twee keer per maand komt men bij elkaar om te mediteren en om inzichten te delen. - De Earth Values Caucus streeft naar inbrengen van ecologische waarden op de VN agenda. Uitgangspunt is dat de natuur (All That Is) een intrinsiek waarde heeft. Hier nemen aan deel: NGO’s die zich verenigd weten onder de vlag van ‘ethiek’ vinden elkaar ook bij het CEBO en het CONGO die zijn opgericht om NGO’s te ondersteunen bij het agenderen van onderwerpen rond spiritualiteit, waarden.

Het vormt een bont gezelschap dat zijn stem wil laten horen in de wandelgangen van de VN. Alleen de CONGO bestaat al uit een duizelingwekkende lijst van NGO’s (totaal 470) die zich al met een even duizelingwekkend aantal onderwerpen bezig houdt. Een willekeurige greep geeft een aardige impressie: Anglican Consultative Council, Computer Professionals for Social Responsibility, Franciscans International, Interfaith International, International Council of Nurses, International Metalworker’s Federation, London School of Economics and Political Science, Mary Knoll Sisters of St. Dominic, Inc., Population Institute, Soka Gakkai International, World Islamic Call Society enzovoort . Er vinden op ook nog op andere fronten internationale activiteiten plaats, waarbij verschillende eenheden van de VN zijn betrokken . Zo heeft het Global Ecovillage Network consultatieve status bij het VN ECOSOC , dat zich bezighoudt met sociale en economische vraagstukken. Dit betekent dat ze zitting kunnen nemen in commissies over gerelateerde thema’s en onderwerpen kunnen agenderen. Hier zijn ruim 2000 NGOs aangesloten. Ook heeft het Findhorn Foundation Ecovillage Training de officiële erkenning van UNITAR (United Nations Institute for Training and Research) verkregen. Of dit ook financiële steun betreft heb ik niet kunnen achterhalen. Het is duidelijk het vooral het Ecovillage concept dat via de kanalen van de Verenigde Naties onder de vlag van duurzame ontwikkeling verspreiding vindt.

Impact? De vraag rijst of de Findhorn door deelname aan deze global partnerships hiermee ook daadwerkelijk iets weet te bereiken. Het is makkelijk om daar sceptisch over te doen. De vraag is of dat terecht is. Ze hebben wel toegang tot internationale platforms verkregen, ze laten hun stem horen. Maar het is heel moeilijk om te beoordelen waar al dit ge-netwerk toe leidt. Laten we het spoor van Findhorn trekker May East nog even verder volgen. Als vertegenwoordiger van GEN is zij tevens lid van de Club of Budapest. Dit is opgericht is door Ervin Laszlo, een professor in de filosofie en een leidende figuur in het ‘alternatieve’ circuit. Aan deze “Club” hebben zich klinkende namen verbonden van beroemde, invloedrijke mensen uit de kunsten, literatuur, overheid en levensbeschouwing die zich hebben verbonden waaronder de Dalai Lama, Michael Gorbatjov, Mary Robinson (voormalig president Ierland), Von Weizsäcker (voormalig president Duitsland), de zanger Peter Gabriël en onze Nederlandse Herman Wijffels (voormalig Sociaal Economische Raad), Juriaan Kamp (redacteur van het blad Ode), Irene Lippe-van Bisterveld en Herman van Veen (zanger). De maatschappelijke en politieke agenda is als volgt geformuleerd: The philosophy of the Club of Budapest is based on the realization that the enormous challenges that humanity is currently facing can only be overcome through the development of a global cultural consciousness. The view of the Club of Budapest is focused on a cultural consciousness with a global perspective. Like Greenpeace fights for ecological issues, UNICEF for children, and Amnesty International for human rights, the Club of Budapest stands for global consciousness. Its mission is to be a catalyst for the transformation to a sustainable world. The Club perceives itself as a builder of bridges between science and art, ethics and economy, between cognition and realization, between old and young, as well as between the different cultures of the world. One of the prime objectives of the work of the club is the initiative "You Can Change the World".Website Club van Budapest: http://www.clubofbudapest.org/

In de Budapest declaration van de World Wisdom Council: Wisdom at the tipping point, shifting to New Thinking and an New Civilisation werkt men deze visie verder uit. In de tweede alinea staat: The wise people of all traditions have admonished us to see humanity as one family, to honor the sanctity of life and creation, to nurture love and compassion and to apply the golden rule of treating others as we want to be treated ourselves. For the first time in history, the application of this wisdom is not only a precondition of personal growth and fulfillment, but also a precondition of human survival.

Hier zie je hoe de ‘spirituele waarden’ van de “New Age” – sanctity of life and creation , love and compassion, personal growth en fullfillment - op een hoger, en potentieel invloedrijk niveau lijken te worden getild. Je zou hier de contouren van een beweging in kunnen zien. Vanuit een cynische invalshoek zou je erop kunnen wijzen dat dit grote namen zijn die ooit invloed hebben gehad en toen ze invloed hadden hebben bijgedragen aan de hedendaagse malaise. Anderzijds, is het vol te houden dat een verzameling mensen die ook nu nog maatschappelijk invloedrijke posities in nemen en die zich geïnspireerd weten door de geest van de alternatieve spiritualiteit, geen politieke impact zouden hebben? Die vraag zullen we hier open moeten laten. Ik kan mezelf echter niet aan het vermoeden onttrekken dat er niet toch meer aan de hand is met de alternatieve spiritualiteit dan bijvoorbeeld Sutcliffe geneigd is te denken.

Conclusie In deze paper is een beeld geschetst van de Findhorn Foundation. Het is vooral bekend als internationaal “New Age” educatiecentrum. We hebben met de godsdienstwetenschapper Sutcliffe naar de aard van de spiritualiteit gekeken en ons de vraag gesteld in hoeverre deze een politieke component kent. Sutcliffe was van mening dat dit niet het geval was. “New Age” gaat vooral over individuele zoeken van individuen, gericht op spirituele zelfontwikkeling en zelfontplooiing en blijkt een zeer functionele spirituele aanpassingsstrategie voor de moderne mens aan de chaotische rusteloze moderniteit te zijn. De naar binnen gerichte blik en het inherent anti-institutionele element zou volgens Sutcliffe een politieke mobilisatie van krachten in de weg staan. Er is volgens hem géén sprake van een New Age Beweging, met een duidelijke maatschappelijke agenda. Ik vraag me af of hij gelijk heeft. Er is volgens mij toch wel meer gaande op het maatschappelijke vlak dan je op het eerste gezicht zou denken. We hebben gekeken naar de internationale activiteiten van de Findhorn Foundation en hebben zo samenwerkingsverbanden, global partnerships voorbij zien komen die wel degelijk een duidelijk geformuleerde maatschappelijke en politieke agenda hebben, en waar men zich bij kan aansluiten. De Club van Budapest lijkt zo’n voorbeeld. Hier zijn “grote” namen aan hebben verbonden. Naar mijn idee is dit het stadium van marginaliteit voorbij en is hier wel degelijk sprake van een maatschappelijke en politieke impact. Volgens mij hebben we hier te maken met een nieuw fenomeen die ik politieke mobilisatie van door spirituele waarden geïnspireerde internationale netwerken zou willen noemen. Het is de civil society die zich hier gaat roeren. Hoewel er geen directe politieke macht van uit gaat in bestaande politieke instituties, zou je toch denken dat hier sprake is van een indirecte beïnvloeding. Hoe dat in de praktijk uitwerkt –wat die klinkende namen nu precies doen en welke invloed ze hebben, zou ongelooflijk interessant zijn om nader te onderzoeken. Misschien moest ik dat maar eens gaan doen…

Literatuur Caddy, E (1987), Open innerlijke deuren, Mirananda Hawken, P.(1975) De Magische wereld van Findhorn, 3e druk, Becht, Amsterdam. Gottberg, K. (2003), Practical Spirituality, Findhorn Press Metcalf B. (2004), Community Living, Findhorn Press. Metcalf B. (1993), Communal studies, Journal of the Communal Studies Association, Vol. 13 Findhorn Community (1975), The Findhorn Garden, Turnstone Books, Wildwood House Ltd. London. Sutcliffe S. (2002), Children of the New Age: A History of Spiritual Practice, Routledge,an imprint of Taylor & Francis Books Ltd Sutcliffe S., Bowman M. (2000), Beyond the New Age: Exploring Alternative Spirituality, Edinburgh University Press

Sutcliffe S. (2000), A colony of Seekers: Findhorn in the 90s, Journal of Contemporary Religion, vol 15, no.2, 2000.

Sutcliffe S. (1995), The authority of Self in New Age Religiosity: the example of the Findhorn Community, DISK Vol. 3, No. 2, p23-42.

Janssen, J. (2002), Aan de onbekende god: reiken naar religie in een geseculariseerde cultuur, Oratie hoogleraar Cultuur- en godsdienstpsychologie, Katholieke Universiteit Nijmegen.

Talbott, J. (1997), Findhorn Community, Conference Paper, IPC-VI, designing for a sustainable future.

Forster P.M, Wilhelmus M. (2005), The Role of individuals in community change within the Findhorn Intentional Community, Contemporary Justice review, Vol 8, No. 4, pp 367-379. December 2005

Riddel, C. (1990), The Findhorn Community, The Findhorn Press (out of print), online op http://www.carolriddell.co.uk/

Chryssides, G (2001), Exploring New religions, Continuum, London, New York.

The Findhorn Foundation, Annual Report 2003/2004.

Persoonlijke communicatie: McAllister, J. (juni 2006), voormalig Findhorn staff member, focaliser De Klerk R. (mei 2006), deelnemer Experience week.

Websites: Findhorn Foundation, http://www.findhorn.org/ Findhorn College, http://www.findhorncollege.org/ Findhorn Ecovilage, http://www.ecovillagefindhorn.org/ Findhorn Ekopia, http://www.ekopia.findhorn.com/ Global Ecovillage Network, http://gen.ecovillage.org/ Innerlinks, Transformation Game, http://www.innerlinks.com/about.html New Findhorn Association, http://www.findhorn.com/

Verenigde Naties, DPI-NGO, http://www.un.org/dpi/ngosection/index.asp Verenigde Naties, ECOSOC, http://www.un.org/docs/ecosoc/ Values Caucus, http://www.valuescaucus.org/ Spiritual Caucus, http://www.csvgc-ny.org/ Committee on Spirituality, Values and Global Concerns (CONGO): http://www.ngocongo.org/ Council of Ethics-Based Organizations Associated with The Department of Public Information of the United Nations, http://cebo.org/ Club of Budapest International, http://www.clubofbudapest.org

Common_Ground