Vijftien Fundamentele Eigenschappen

Christopher Alexander is een van oorsprong Engelse architect. SInds jaar en dag echter werkzaam in Amerika, Berkeley, California, in het bijzonder. In 1979 publiceerde hij een serie van drie boeken, waarvan vooral de eerste twee 'The Timeless Way Of Building' en 'A Pattern Language' inzichten bevatten, die overgewaaid zijn naar de software-wereld, organisaties, usability, en meer.

In 2003 kwam het laatste deel van zijn massieve vierluik The Nature Of Order beschikbaar na een jarenlange publicatie.

Levende architectuur

In de 'The Timeless Way Of Building' (1979) stelt Christopher Alexander dat er bij bouwwerken onderscheid kan worden gemaakt tussen gebouwen en omgevingen die leven en gebouwen die niet leven. Het gevoel is daarbij doorslaggevend. De vele foto's in zijn boeken maken dit gevoel duidelijk. Er zijn plekken in de wereld die goed voelen. Zodra je Chartres, de Taj Mahal of de Alahambra binneloopt wordt je direct gepakt door dat gevoel.

Patroontalen

Specifieke kenmerken van situaties die wij als levend ervaren kunnen we vastpakken in zogenaamde (bouwkundige) patronen zoals Lights On Two Sides Of Every Room, Sheltering Roof en Entrance Transition. Die patronen beschrijven de vormgeving, die aanleiding geeft tot die beleving doordat ze, vaak tegengestelde, krachten in die context in balans en harmonie brengen. Deze patronen refereren onderling naar elkaar en vormen zo een patroontaal die we vervolgens bij nieuwe ontwerpen kunnen toepassen. Samen met een groep collega's heeft Alexander veel situaties bestudeerd en uiteindelijk 253 patronen gedocumenteerd in het boek A Pattern Language (1977).

De techniek van patronen en patroontalen is overgewaaid naar andere werelden. Zo zijn er ondertussen bijvoorbeeld Organizational Patterns of Agile Software Development, A Pattern Language for Web Usability, Fearless Change—Patterns for Introducing New Ideas, en vele vele andere Pattern Catalogs en Pattern Languages.

Centra

Alexander introduceert uiteindelijk een compleet nieuw begrippenkader bestaande uit vijftien fundamentele kenmerken van hele architectuur. Een object bevat centra die de aandacht vragen. Een centrum is eigenlijk alles waarop je je aandacht kan richten. Het ene centrum vraagt meer aandacht dan het andere. Het ene centrum straalt meer uit dan het andere. Bij een centrum hoort dus een veld. Al die centra, met hun eigen uitstraling, hun eigen veld, veroorzaken samen de beleving die we krijgen bij dat object. Of beter het goevoel dat we krijgen bij het geheel (wholeness is dan ook een belangrijk aandachtsgebied van Alexander).

De vjftien fundamentele kenmerken

Een centrum kan in meer of mindere mate als levend worden ervaren. Het veld dat het centrum uitstraalt kan sterker of zwakker zijn. Alexander komt uiteindelijk tot de conclusie dat er vijftien fundamentele kenmerken zijn die bijdragen aan de mate van levendigheid van een centrum. De 253 patronen in A Pattern Language bevatten impliciet deze vijftien fundamentele kenmerken.

1. Levels Of Scale (Schaalnivo's)
   Een centrum is zelf weer recursief opgebouwd uit levende centra. Levels Of Scale hebben een hoog fractal gehalte.
2. Strong Centers
   .
3. Boundaries (Grenzen)
   Een duidelijke grens geeft aan wat binnen en buiten is. Scheidt het ene centrum van het andere.
4. Alternating Repetition (Alternerende Herhaling)
   Verspringende herhaling. ABABABABAB is sterker dan AAAAA en BBBBB. De eerste creëert meer prettige spanning dan de tweede. Maak een rand sterker door Alternerende Herhaling toe te voegen.
5. Positive Space
   De achtergrond en voorgrond versterken elkaar.
6. Good Shape
   Eenvoudige vormen creëren een intens en krachtig centrum.
7. Local Symmetries
   Organische symmetrieën op kleine schaal werken beter dan precieze algehele symmetrie.
8. Deep Interlock And Ambiguity
   Lussende verbindingen stimuleren eenheid en gratie.
9. Contrast
   Eenheid door zichtbare tegenstellingen.
10. Gradients
    Proportioneel gebruik van ruimte en patronen creëert harmonie.
11. Roughness
    Tekstuur en onvolkomenheden onthullen uniciteit en levendigheid.
12. Echoes
    Overeenkomsten herhalen zich door het ontwerp.
13. The Void
    Leegte biedt kalmte en spanning.
14. Simplicity And Inner Calm
    De pure essentie.
15. Not-separateness
    Ontwerpen dienen verbonden te zijn, niet egocentrisch en geïsoleerd.

later meer...